Reel to reel audio tape

Definitie.

De bandrecorder, ook wel bandopnemer, magnetofoon of taperecorder genoemd, was de voorloper van de cassetterecorder. Een bandrecorder bestaat uit twee grote spoelen met een magnetische band die met een constante snelheid langs koppen wordt geleid om geluid op te nemen en/of af te spelen.

De magnetophon.
De magnetophon.

Geschiedenis.

Dat door middel van magnetisme geluid kan worden opgenomen op ijzerdraad was al sinds 1898 bekend, toen de Deen Valdemar Poulsen (1869-1942) de telegrafoon construeerde om telefoongesprekken op te nemen. De geluidskwaliteit was echter erg slecht. 

 

Enige verbetering werd bereikt met het in 1927 ontdekte principe van de voormagnetisatie van de geluidsdrager. De doorbraak kwam in 1935 van de Duitse firma AEG, die op de Funkausstellung (de Duitse tegenhanger van de latere Nederlandse Firato) in Berlijn het prototype toonde van de Magnetophon. Dat apparaat gebruikte een door de Duitse firma IG Farben (BASF) ontwikkelde acetaatband met een magnetische laag om geluid vast te leggen. De Magnetophon was de eerste bruikbare bandrecorder, vooralsnog voor alleen professionele doeleinden. De Magnetophon betekende ook een enorme stap voorwaarts ten opzichte van geluidsopnames op wasplaten, wat toen de gebruikelijke techniek was. In 1935 begon de bandrecorder aan zijn opmars, eerst vooral in Duitsland.

John T. Mullin (1913-1999).
John T. Mullin (1913-1999).

John T. Mullin, officier van het Amerikaanse leger in Engeland, verbaasde zich in 1943 over de geluidskwaliteit van nachtelijke Duitse radio-uitzendingen. Hij hoorde volledige orkesten Strauss en Lehár spelen, zonder de gebruikelijke vervorming die schellakplaten toen hadden. Mullin dacht eerst dat de orkesten live speelden, hoewel hij dat niet met het late uur kon rijmen. Later ontdekte hij dat hij bandopnames hoorde van de Magnetophon. In 1945 maakte Mullin deel uit van het bezettingsleger in Duitsland en legde hij de hand op de onderdelen voor twee Magnetophons en wat geluidsbanden. Hij zond ze als "souvenir" naar Amerika.

 

Terug in zijn vaderland, produceerde Mullin met deze twee bandrecorders in 1947 de radioshows van Bing Crosby. Tot dan toe werden deze op platen opgenomen. Door het intensieve gebruik sleten de Magnetophons. Ook de geluidsbanden waren door herhaaldelijk monteren aan vervanging toe. Mullin kreeg dringend behoefte aan reserverecorders en nieuwe geluidsbanden. De firma Ampex, die zich niet stoorde aan (door de Amerikanen geconfisqueerde) patenten, begon met het ontwikkelen van een recorder op basis van de door Mullin meegenomen Magnetophons. Tegelijkertijd begon 3M (van de later bekende Scotch-tape) met het maken van geluidsbanden, gelijkwaardig aan die van BASF. Ampex kreeg het eerst niet voor elkaar: hun bandrecorder kon alleen geluid weergeven. Ook de banden van 3M haalden in het begin niet de BASF-kwaliteit. Uiteindelijk lukte het beide bedrijven toch om volwaardige alternatieven te ontwikkelen. Dat was het begin van de "tape industry" in Amerika. Enige jaren later bedacht Ampex de eerste videorecorder.

In de huiskamer.

Rond dezelfde tijd kwam wereldwijd de productie van bandrecorders voor thuisgebruik op gang. De consument kon kiezen uit een hele reeks modellen van bekende radiotoestelfabrikanten, zoals Philips en Grundig. De bandsnelheid van de Magnetophon, 76 cm/s voor de hoogste kwaliteit, was voor huiskamergebruik niet nodig. De meeste recorders hadden snelheden van 4¾, 9½ en 19 cm/s. Dat spaarde dure band uit. Ook de aparte weergave- en opnamekoppen van de Magnetophon waren voor thuiskwaliteit niet noodzakelijk. 

 

De thuisrecorder had een gecombineerde opname-/weergavekop en één motor, die zowel het bandtransport als het snel heen- en terugspoelen verzorgde. Het bandgebruik werd nog voordeliger door de halfspoortechniek: een band bevatte twee geluidskanalen. Het tweede geluidskanaal was meestal te horen wanneer men de band omdraaide. Rond 1960 kwamen er ook 4-spoorsrecorders, wat niet alleen stereo-opnames makkelijker maakte, maar ook trucopnames, zoals duoplay (sound with sound) en multiplay (sound on sound). Eén persoon kon met zichzelf een duo of een combo vormen, een techniek waarmee Les Paul wereldberoemd werd. 

Een Revox A77 in topconditie
Een Revox A77 in topconditie

In de loop van de jaren '60 verschenen er ook bandrecorders van hogere geluidskwaliteit, zoals de Revox van de firma Studer, fabrikant van studiorecorders, die evenals de professionele modellen drie motoren hadden en gescheiden opname- en weergavekoppen voor nabandcontrole en echo-opnamen.

 

Vooral de Revox A-77, in 4 verschillende versies geproduceerd tussen 1967 en 1977, was een uiterst populaire, robuust gebouwde machine, die zowel in huiskamers als in semi-professionele omgevingen, zoals ziekenomroepen, werd gebruikt. Halverwege de jaren zestig verschenen de eerste Japanse bandrecorders, waarvan vooral Akai, Sony en Teac populair waren door hun mechanische betrouwbaarheid. Bedrijven die (bijna) uitsluitend bandrecorders (ook voor de consumentenmarkt) maakten, waren Ampex, Uher, Tandberg, Otari en Solidyne. Sommige bandrecorders hadden, naast de hierboven genoemde bandsnelheden, ook de semi-professionele bandsnelheid van 38 cm/s, doorgaans met 2 sporen, soms ook met 4-sporen. De jaren zestig en zeventig waren de hoogtijdagen van de bandrecorder.

Bandsnelheden, spoorindelingen en toepassingen.

76 cm/s halfspoor stereo en multi-track (professionele grammofoonplaat- en cd-opnamen)

38 cm/s halfspoor stereo (radioprogrammaopnamen bij het NOB)

19 cm/s halfspoor mono (spraakopnamen bij het NOB)

19 cm/s half- en kwartspoor stereo (muziekopnamen voor huiskamergebruik)

9½ cm/s kwartspoor stereo (muziekopnamen voor huiskamergebruik)

4¾ cm/s kwartspoor mono en stereo (spraakopnamen voor huiskamergebruik)

4¾ cm/s kwartspoor stereo (cassettebandjes)

De cassetterecorder.

In 1963 introduceerde bandrecorderfabrikant Philips de cassetterecorder. De kwaliteit van geluidsopnames met cassetterecorders bleef in het begin ver achter bij die van bandrecorders door de lage snelheid van 4¾ cm/s. Door het ontwikkelen van speciale bandsoorten, zoals chroomdioxideband, en met de komst van ruisonderdrukking (bv. van Dolby) verbeterde de kwaliteit. Uiteindelijk was de opnamekwaliteit gelijkwaardig met die van de bandrecorder, die daardoor in de loop van de jaren tachtig vrijwel geheel uit beeld verdween bij de thuisgebruiker. Verantwoordelijk daarvoor waren de prijs (een goede bandrecorder koste al gauw zo'n 2500 dollar) en het gebruikers gemak van de cassette.

De huidige stand van zaken.

Begin 2006 is RMGI, een fabrikant van magnetische media in Oosterhout (NB) met de productie van bandrecorderbanden begonnen. Het ging daarbij om de volledige lijn van het vroegere BASF/EMTEC dat er enkele jaren geleden mee stopte. Begin 2012 werd de productie van RMGI overgenomen door het Franse 'Pyral'. De firma Quantegy uit de Verenigde Staten, die ca. 15 jaar geleden de productielijn van Ampex heeft overgenomen, heeft in februari 2007 te kennen gegeven te stoppen met het produceren van tapes.

 

 ATR Magnetics uit de Verenigde Staten is daarentegen juist begonnen met het produceren van analoge tapes. ATR en Pyral zijn nog de enige leveranciers van open reel tape. Aanvankelijk produceerde ATR alleen 50 micron tapes voor met name opnamestudio's, maar in februari 2016 kwam het bericht dat het bedrijf ook 35 micron tapes op de markt gaat brengen, die vooral bedoeld zijn voor de (thuis)consument.

 

Al meer dan tien jaar wordt (eerst bij respectievelijk de NOS en het NOB, en tegenwoordig bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid) gewerkt aan het digitaliseren van het enorme audio-archief dat bestaat uit honderdduizenden uren aan bandopnamen van radio-uitzendingen, muziek en geluidseffecten. Analoge geluidsbanden, maar ook de verouderde digitale DAT-cassettes, worden als wav-bestand op een server gezet, eventueel nadat beschadigde banden eerst gerepareerd en/of gerestaureerd zijn. In Vlaanderen vindt een soortgelijke operatie plaats, die vanaf 2014 zal worden voortgezet onder de vleugels van het VIAA.

Tenslotte.

Natuurlijk is de digitale media erg gemakkelijk in het gebruik, maar een bandrecorder is erg mooi om naar te kijken en je moet er wat voor doen alvorens je kunt gaan luisteren naar wat zo'n apparaat allemaal te bieden heeft. Als de schotels gaan draaien, gaat mijn hart in ieder geval open.

Met dank aan Wikipedia.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur (of optioneel: de uitgever).